Zamiana obrotów dla silnika trójfazowego

W tym wpisie pokażę w jaki sposób dokonuje się zamiany obrotów silnika trójfazowego na dwóch stycznikach. Sam szkielet układu jest bardzo podobny do podstawowego, który służy do załączenia i wyłączania silnika. W tym został dodany jeszcze jeden stycznik oraz przycisk start.
Ponadto układ, który tutaj przedstawię będzie posiadał blokadę przed przypadkową zamianą obrotów działającego już silnika.
Aby zamienić obroty silnika trójfazowego należy zamienić dwie fazy względem siebie np. L1 z L2. Nie będę pisał dokładnie dlaczego tak się dzieje, ponieważ wpis ten nie ma na celu wyjaśniania zasady działania silnika.
Na początek zobaczmy na podstawowy schemat zamiany obrotów dla silnika trójfazowego.

Podstawowy schemat zamiany obrotów dla silnika trójfazowego

Jeśli porównamy ten schemat ze schematem standardowego załączania silnika - start i stop to zauważymy duże podobieństwo. Nie będę opisywał tym razem wszystkich podzespołów elektrycznych użytych w tym schemacie, ponieważ wszystko to zostało opisane we wcześniejszym wpisie, do którego link znajduje się powyżej.

Jednakże opiszę tutaj nowe połączenia. Spójrzmy na początek na schemat sterowania. Został dodany do niego drugi przycisk start oraz drugi stycznik. Pisałem na początku tego wpisu, że układ ten wyposażony jest w blokadę, która uniemożliwia uruchomienie lewych obrotów silnika, jeśli silnik kręci się w prawo i na odwrót. Jest to realizowane za pomocą styków pomocniczych styczników Q1, Q2 - styk NC (11-12). Styk ten łączy się jeśli stycznik nie jest załączony. Czyli jeśli silnik jest wyłączony, a wszystkie zabezpieczenia w obwodzie sterowania: F2, Q3 oraz przyciski: stop awaria i stop nie są wciśnięte to napięcie pojawi się na przyciskach start S3 i S4 - na pinie z numerkiem 13. Jeśli zostanie wciśnięty przycisk S3 "start w lewo" to styk 11-12 stycznika Q1 rozłączy zasilanie na przycisku S4 "start w prawo" i w ten sposób uruchomienie już działającego silnika w prawo będzie niemożliwe - możemy wciskać przycisk S4 "start w prawo", ale nie przyniesie to żadnej reakcji.

Teraz do powyższego schematu dodamy sygnalizację świetlną.

Schemat sterowania silnika trójfazowego w lewo i prawo z sygnalizacją

Jak można zauważyć dodałem dwie żarówki P1 - "załączono" i P2 - "awaria". Pierwsza z żarówek informuje o załączonym układzie. Niezależnie w którą stronę będzie kręcił się silnik będzie to sygnalizowane jedną żarówką. Żarówka ta jest załączona za pomocą styków pomocniczych NO (43-44) styczników Q1 i Q2. Powyższy schemat można bez problemu zmodyfikować tak, aby świecące żarówki informowały również o kierunku obrotów silnika. Wystarczy dodać jeszcze jedną żarówkę, którą podłączy się np. pod styk pomocniczy NO (43-44) stycznika Q1, a drugą żarówkę podłączymy pod styk pomocniczy NO (43-44) stycznika Q2. Wówczas każdy z styczników będzie zapalał osobną żarówkę. 

Kolejna żarówka w tym układzie służy do sygnalizowania awarii. Jest to żarówka P2 - "awaria", która załączy się jeśli wyłącznik silnikowy zadziała. Aby skasować awarię należy załączyć wyłącznik silnikowy. Oczywiście uruchomienie silnika podczas awarii będzie niemożliwe.

W poniższym schemacie dołożyłem jeszcze czujnik kontroli faz.

Schemat sterowania silnikiem trójfazowym w dwóch kierunkach i z czujnikiem kontroli faz

Na schemacie oznaczony jest jako "CKF1". Czujnik kontroli faz potrafi wykryć odwrotną kolejność faz oraz brak którejś z faz. Niektóre również potrafią wykrywać spadki napięcia np. poniżej 10% napięcia znamionowego. Niektóre posiadają jeszcze kilka innych ciekawych funkcji np. możliwość ustawienia zwłoki czasowej. Fazy kontrolne wpiąłem za rozłącznikiem bezpiecznikowym. Często w maszynach/urządzeniach o dużej mocy stosuj się również osobny obwód zabezpieczenia dla czujnika kontroli faz np. wyłącznik nad-prądowy 3faz, 2A. Taki czujnik kontroli faz wyposażony jest w styk - najczęściej spotykany jest NO-NC (połączenie w literkę T - jeden wspólny styk zasilający oraz dwa wyjścia - NC i NO). Styk NO czujnika kontroli faz "CKF1" (7-8) został dodany do obwodu sterowania i znajduje się od razu za wyłącznikiem nad-prądowym "F2". Jeśli CKF wykryje jakiś problem; brak którejś z faz, zamienione fazy itd., wówczas uniemożliwi załączenie układu.

UWAGA!

W układzie występuje niebezpieczne napięcie dla życia. Dotknięcie części pod napięciem może skutkować porażeniem prądem elektrycznym. Błędne podłączenie układu może spowodować uszkodzenie podzespołów. Autor wpisu nie odpowiada za wyrządzone szkody. Układ robisz na własną odpowiedzialność.